همزمان با دیدار رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در واشنگتن با مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا، رسانه‌های غربی به نقل از منابع آگاه گزارش داده‌اند که قدرت‌های اروپایی امروز مکانیسم ماشه در توافق برجام را فعال می‌کنند تا تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران برگردد.

انتظار می‌رود که بریتانیا، فرانسه و آلمان ساعت ۹ صبح به وقت نیویورک، شورای امنیت را از تصمیم خود برای فعال کردن مکانیسم ماشه مطلع کنند.

ایران هشدار داده است که در این صورت، ممکن است همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را کاملا متوقف کند.

عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، گفته است که در صورت فعال شدن این مکانیسم، مذاکره بر سر مسائل هسته‌ای با اروپا متوقف می‌شود و مذاکرات تنها از مسیر شورای امنیت ادامه خواهد یافت.

البته در روزهای اخیر زمزمه‌هایی هم از آمادگی ایران برای مذاکره مستقیم با آمریکا شنیده شده بود. نگرانی از بازگشت تحریمها و افزایش تنش با غرب، بر اقتصاد و بازارهای مالی ایران سایه انداخته است.

روز گذشته قیمت دلار در معاملات بازار آزاد ایران، مرز ۱۰۰ هزار تومانی را رد کرد. همزمان نرخ تورم در مرداد ماه برای ششمین ماه پیاپی افزایش یافت و مرکز آمار ایران اعلام کرد که نرخ تورم دوازده ماه منتهی به مرداد به ۳۶/۳ درصد رسیده است.

به گفته بهرنگ تاجدین، خبرنگار اقتصادی بی‌بی‌سی فارسی، بازگشت تحریم‌های شورای امنیت نشانه‌ای جدی از افزایش تنش‌ها و دشوارتر شدن فضای کسب‌وکار برای دولت و بخش خصوصی ایران است و افزایش قیمت ارز در بازار، واکنش منطقی به این شرایط است؛ نه واکنشی احساسی و ناشی از «عوامل روانی» موهوم.

دیدار گروسی با روبیو

آقای گروسی روز چهارشنبه در حساب شبکه ایکس خود نوشت که در این دیدار با وزیر خارجه آمریکا درباره مسایل مرتبط با ایران و اوکراین رایزنی کرده است.

در همین حال، روز چهارشنبه گیدون سعار، وزیر خارجه اسرائیل، هم با مارکو روبیو در واشنگتن دیدار کرده است.

این دیدارها همزمان با ورود بازرسان آژانس انرژی اتمی به ایران و بازدید از نیروگاه اتمی بوشهر در این کشور صورت گرفت.

وزارت خارجه آمریکا همچنین از گفتگوی تلفنی آقای روبیو با همتایان فرانسوی، بریتانیایی و آلمانی خود پیرامون ایران خبر داده و گفته در این گفتگوها طرفین بر ممانعت از دستیابی ایران به تسلیحات هسته‌ای تاکید کرده‌اند.

ایران برنامه هسته‌ای خود را صلح‌آمیز می‌خواند و هشدار داده است که چنانچه کشورهای غربی به رهبری آمریکا برای فعال کردن مکانیسم ماشه علیه این کشور در شورای امنیت سازمان ملل متحد، اقدام کنند، این کشور ممکن است همکاری‌های خود با آژانس را به طور کامل متوقف کند.

رافائل گروسی: ایران نمی‌تواند بازرسان آژانس را به تاسیساتی که در جنگ به آنها حمله نشد، محدود کند

رافائل گروسی، رئیس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، امروز اعلام کرد بازرسان این سازمان کار خود را در تاسیسات بوشهر آغاز کرده‌اند.

این نخستین سفر بازرسان آژانس به تهران از زمان حملات اسرائیل و آمریکا به تاسیسات هسته‌ای ایران است که باعث اعلام تعلیق همکاری‌اش با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی شد.

او گفت که ایران نمی‌تواند بازرسان را فقط به تأسیساتی که در زمان جنگ اسرائیل با ایران، مورد حمله قرار نگرفتند، محدود کند.

آقای گروسی می‌گوید مذاکرات درباره بازرسی از سایر تاسیسات هسته‌ای ایران در جریان است ولی هنوز توافق فوری در این باره حاصل نشده است.

او گفت: «ما در حال ادامه گفتگو هستیم تا بتوانیم به همه مکان‌ها، از جمله مراکزی که آسیب دیده‌اند، برویم.»

سازمان انرژی اتمی ایران پیشتر گفته بود که بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر جایگزینی سوخت در نیروگاه بوشهر که از حمله نظامی اسرائیل در امان ماند، نظارت خواهند کرد.

همزمان در پی اعتراض شماری از نمایندگان مجلس ایران به حضور مجدد بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ایران، وزیر خارجه و رئیس مجلس این کشور هر دو اطمینان داده‌اند که این کار با اجازه شورای عالی امنیت ملی صورت گرفته است.

نمایندگان معترض می‌گویند حضور این بازرسان نقض قانون الزام دولت به تعلیق همکاری با آژانس است که پس جنگ دوازده روزه با اسرائیل تصویب شد.

اما عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، گفت: «ورود بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ایران با تصمیم شورای عالی امنیت ملی و برای نظارت بر تعویض سوخت نیروگاه بوشهر انجام شده است.»

آقای عراقچی افزود که «هنوز هیچ متن نهایی درباره چارچوب همکاری جدید با آژانس تأیید نشده و دیدگاه‌ها در حال تبادل هستند.»

اعتراض نمایندگان مجلس شورای اسلامی

خبر بازگشت بازرسان آژانس به ایران در حالی اعلام شده است که دیروز ایران و سه کشور اروپایی بریتانیا، فرانسه و آلمان در ژنو مذاکرات هسته‌ای داشتند. این دومین دور مذاکرات دو طرف از زمان پایان جنگ دوازده روزه اسرائیل و ایران بود که در آن آمریکا و اسرائیل تاسیسات هسته‌ای ایران را هدف قرار دادند.

این جنگ منجر به تصویب قانون الزام دولت به تعلیق همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی شد که براساس آن ورود بازرسان آژانس تا زمان «تضمین امنیت مراکز و دانشمندان هسته‌ای» ممنوع شده و فقط با اجازه شورای امنیت ملی امکان‌پذیر است.

همین امر امروز باعث اعتراض شدید شماری از نمایندگان مجلس ایران شد که قانونی بودن حضور و فعالیت بازرسان آژانس در ایران را زیر سوال بردند.

محمدتقی نقدعلی، نماینده خمینی شهر امروز در تذکری به رئیس مجلس به قانون الزام دولت به تعلیق همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اشاره کرد و گفت: «امروز در جریان حضور بازرسان آژانس در کشور و بازرسی آن‌ها، کدام یک از شروط تعیین شده توسط مجلس رعایت شده است؟ آیا امنیت دانشمدان ما با تائید شعام (شورای عالی امنیت ملی) تامین شده است؟»

محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس در پاسخ به این تذکر گفت: «قانون الزام دولت به تعلیق همکاری با آژانس رعایت شده است، این موضوع را پیش از آغاز جلسه صحن توضیح دادم و این موارد رعایت شده است.»

با وجود این توضیح آقای قالیباف انتقاد شماری از نمایندگان ادامه یافت؛ از جمله کامران غضنفری که گفت: «آقای قالیباف در جلسه امروز گفتند که با تأیید شعام به مأمورین آژانش بین‌المللی انرژی اتمی اجازه داده شده که به سایت اتمی بوشهر و سایت تحقیقاتی تهران وارد شوند. این کار صراحتاً نقض قانون الزام دولت به تعلیق همکاری با آژانس است.»

او سپس هشدار داد که «در صورت ورود بازرسان آژانس، علیه رئیس شورای عالی امنیت ملی اعلام جرم خواهیم کرد.»

واکنش تند این نمایندگان به حضور بازرسان آژانس در ایران در حالی است که بریتانیا، فرانسه و آلمان تا پایان ماه اوت (چهار روز دیگر) به ایران مهلت داده‌اند که راه‌ حل دیپلماتیکی برای پرونده هسته‌ای خود پیدا کند وگرنه مکانیسم ماشه را فعال خواهند کرد.

این مکانیسم برای بازگشت خودکار تحریم‌‌های بین‌المللی در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد گنجانده شده است. ایران می‌گوید متوجه پیامدهای «نامطلوب» فعال شدن این مکانیسم هست و سعی خواهد کرد جلوی این اتفاق را بگیرد. تهران در عین حال تاکید دارد که در شرایط فعلی، توسل به مکانیسم ماشه «هیچ مبنای حقوقی، سیاسی و اخلاقی ندارد».

آخرین فرصت اعضای برجام برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه در ماه اکتبر به پایان می‌رسد اما کشورهای اروپایی به ایران پیشنهاد کرده‌ بودند که در صورت از سرگیری همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و مذاکره با آمریکا حاضر هستند مهلت زمانی سازوکار مکانیسم ماشه را تمدید کنند.

درعین حال گزارش شده است که روسیه هم پیش‌نویس قطعنامه‌ای را برای تمدید قطعنامه ۲۲۳۱ و مهلت فعال‌سازی مکانیسم ماشه تدوین کرده است.

این قطعنامه که ۱۰ سال پیش به تصویب رسید، کشورهای عضو سازمان ملل متحد را به اجرای مفاد «برنامه جامع اقدام مشترک» موسوم به برجام، متعهد می‌کند.

سه کشور اروپایی بریتانیا، فرانسه و آلمان به همراه ایالات متحده، چین و روسیه از امضاکنندگان برجام بودند؛ توافقی که در آن به ایران مشوق‌هایی داده شد تا غنی‌سازی اورانیوم را محدود کند.

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، در دوره اول ریاست جمهوری‌اش از این توافق خارج شد و تحریم‌های جدیدی علیه ایران وضع کرد. اما بریتانیا، فرانسه و آلمان در زمان گفتند که به توافق پایبند می‌مانند و قصد دارند به تجارت با ایران ادامه بدهند. در نتیجه این امر، تحریم‌های سازمان ملل و اتحادیه اروپا علیه ایران دوباره برقرار نشدند.

اما مکانیسمی که اروپاییان برای جبران بازگشت تحریم‌های آمریکا در نظر گرفتند در عمل چندان موثر واقع نشد و بسیاری از شرکت‌های غربی مجبور شدند تجارت با ایران را متوقف کنند.