«هرگز تصور نمی‌کردم روزی برسد که مجبور باشم در چادر زندگی و کار کنم و از ابتدایی‌ترین نیازهای انسانی، حتی آب و سرویس بهداشتی، محروم باشم. در تابستان مثل گلخانه گرم است و در زمستان مثل یخچال.» این‌ها را عبدالله مقداد، خبرنگار اهل غزه، به بی‌بی‌سی می‌گوید.

در غزه، خبرنگاران در چادرهای پارچه‌ای و پلاستیکی که اطراف بیمارستان‌ها برپا شده‌، زندگی و کار می‌کنند.

خبرنگاران برای انجام وظایف خود، نیاز به برق و اینترنت قابل اعتماد دارند، اما در سراسر غزه برق قطع شده است. به همین دلیل آن‌ها مجبورند در نزدیکی بیمارستان‌هایی بمانند که ژنراتورهایشان هنوز فعالند و تنها به اندازه‌ای برق تولید می‌کنند که بتوان با آن تلفن‌ها و تجهیزات را شارژ کرد.

رسانه‌های بین‌المللی به خبرنگاران محلی در داخل غزه متکی هستند، چون اسرائیل اجازه ورود رسانه‌های خارجی، از جمله بی‌بی‌سی، را به این منطقه نمی‌دهد (مگر در موارد نادر و با همراهی نیروهای ارتش اسرائیل).

با وجود دشواری و خطرات فراوان جابجا شدن در نوار غزه، خبرنگاران همچنان به پوشش تحولات جنگ ادامه می‌دهند. اما اغلب نمی‌توانند عکس‌ها و ویدیوهایی را که جمع‌آوری کرده‌اند ارسال کنند، مگر زمانی که به چادرهای نزدیک بیمارستان‌ها برگردند تا بتوانند به برق و اینترنت دسترسی پیدا کنند.

حنین حمدونه، خبرنگار رسانه فلسطینی «دنیا الوطن» می‌گوید که با سازمان‌های بین‌المللی از جمله بی‌بی‌سی نیز همکاری دارد، می‌گوید:‌«حضور ما در نزدیکی بیمارستان‌ها باعث می‌شود که گزارش‌مان سریع‌تر آماده شود. آنجا به زخمی‌ها، کشته‌شدگان، مراسم خاکسپاری و مصاحبه‌ها دسترسی مستقیم داریم، به ویژه از آن جهت که جابجایی یا برقراری تماس برای تهیه این مطالب در بیشتر اوقات تقریبا غیر ممکن است.»

اما نه نزدیکی به بیمارستان‌ها تضمینی برای امنیت خبرنگاران بوده و نه جایگاه حرفه‌ای آن‌ها که طبق قوانین بین‌المللی باید از آنان محافظت کند.

«به عنوان خبرنگار، همیشه احساس می‌کنیم هدف قرار گرفته‌ایم»

به گزارش کمیته حمایت از خبرنگاران، از آغاز جنگ اسرائیل و غزه در اکتبر ۲۰۲۳ تا ۲۶ اوت ۲۰۲۵، دست‌کم ۱۹۷ خبرنگار و فعال رسانه‌ای کشته شده‌اند که از این میان ۱۸۹ نفر از آنها در غزه بوده‌اند. این رقم، از مجموع تلفات خبرنگاران در سراسر جهان طی سه سال گذشته بیشتر است.

عاهد فروانه، دبیر سندیکای روزنامه‌نگاران فلسطینی، به بی‌بی‌سی می‌گوید: «ما خبرنگاران احساس می‌کنیم که به‌ صورت مداوم هدف نیروهای اشغالگر اسرائیل قرار داریم و این ما را در وضعیت دائمی ترس از امنیت خود و خانواده‌هایمان قرار داده است.»

پس از نزدیک به دو سال کشتار مداوم، گرسنگی، ترس و آوارگی در نوار غزه، نیاز به پوشش خبری همچنان ادامه دارد و خبرنگاران از کار بی‌وقفه کاملا فرسوده شده‌اند.

این شرایط فرصت را برای جوانانی در غزه فراهم کرده که برخی از آن‌ها پیش‌تر هرگز در زمینه خبرنگاری فعالیتی نداشته‌اند، اما اکنون به عنوان خبرنگار یا عکاس خبری وارد میدان شده‌اند.

تعدادی از خبرنگاران به صورت رسمی و اختصاصی با رسانه‌های داخلی یا بین‌المللی همکاری می‌کنند، اما بسیاری دیگر با قراردادهای موقت یا موردی مشغول به کارند.

این موضوع به معنای ناپایداری شغلی آن‌هاست و سطح حمایت، بیمه و منابعی که در اختیارشان قرار می‌گیرد بسیار متفاوت است.

غاده الکرد، خبرنگار مجله آلمانی اشپیگل (که با بی‌بی‌سی هم همکاری کرده) می‌گوید: «هر خبرنگاری در جهان وظیفه دارد که اخبار را گزارش کند و حق دارد از حمایت بین‌المللی برخوردار باشد. متاسفانه ارتش اسرائیل با خبرنگاران چنین برخوردی ندارد، به ویژه وقتی پای خبرنگاران فلسطینی در میان است.»

اسرائیل بارها هدف قرار دادن خبرنگاران را انکار کرده است. با این حال مسئولیت کشتن انس شریف خبرنگار الجزیره را در چادر خبری‌اش در روز ۱۰ اوت در غزه بر عهده گرفت؛ حمله مستقیمی که در آن پنج خبرنگار دیگر نیز کشته شدند. ارتش اسرائیل مدعی شد که شریف را هدف قرار داده چون او «رهبری یک سلول تروریستی در حماس» را بر عهده داشته، ادعایی که انس شریف قبلا آن را رد کرده بود.

کمیته حمایت از خبرنگاران اعلام کرد که اسرائیل هیچ مدرک معتبری برای اثبات این ادعا ارائه نکرده است.

جودی گینزبرگ، مدیر اجرایی این کمیته، به بی‌بی‌سی گفت: «این الگویی است که بارها شاهد آن بوده‌ایم، نه فقط در جنگ فعلی، بلکه در دهه‌های گذشته. ابتدا خبرنگاری به دست نیروهای اسرائیلی کشته می‌شود و سپس اسرائیل می‌گوید او تروریست بوده، اما شواهد بسیار اندکی برای اثبات این ادعا ارائه می‌کند.»

پنج خبرنگاری که برای رسانه‌های بین‌المللی کار می‌کردند، در میان دست‌کم بیست نفری بودند که روز دوشنبه ۲۵ اوت در دو حمله هوایی پیاپی اسرائیل به بیمارستان ناصر در خان یونس واقع در جنوب غزه کشته شدند.

تصاویر ویدیویی این حملات نشان می‌دهد که در حمله دوم، امدادگرانی که برای کمک به قربانیان حمله اول رسیده بودند، هدف قرار گرفتند. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، این حادثه را «اشتباهی فاجعه‌بار» توصیف کرد و گفت که مقام‌های نظامی در حال «انجام تحقیقات کامل» هستند.

ارتش اسرائیل در بیانیه‌ای اعلام کرد که «تمام تلاش خود را برای کاهش آسیب به غیرنظامیان به‌کار می‌گیریم، در حالی که هم‌زمان ایمنی نیروهای خود را نیز حفظ می‌کنیم» و افزود که حماس «شرایطی غیرممکن برای نبرد ایجاد کرده است».

عبدالله مقداد، خبرنگار شبکه العربی در غزه، به بی‌بی‌سی گفت:‌ «وقتی داخل چادر کار می‌کنی، هیچ‌وقت نمی‌دانی یک لحظه بعد چه اتفاقی ممکن است بیفتد. ممکن است چادرت یا اطرافش بمباران شود. چه کاری از دستت برمی‌آید؟»

او ادامه می‌دهد: «با وجود خستگی زیاد جلوی دوربین باید کاملا متمرکز، هوشیار و سریع باشم. اما بخش سخت‌ترش این است که همیشه حواسم به اطرافم باشد و مدام فکر کنم اگر جایی که هستم هدف حمله قرار گرفت، چه کار باید بکنم. هزاران سوال دائم در ذهنم می‌چرخد، بدون آن که پاسخی داشته باشد.»

«ما پیوسته از گرسنگی و رنج مردم گزارش می‌دهیم، در حالی که خودمان هم گرسنه‌ایم و در رنج.»

روز جمعه ۲۲ اوت، برای نخستین بار یک نهاد تحت حمایت سازمان ملل که مسئول پایش وضعیت امنیت غذایی است، وقوع قحطی در شهر غزه را تایید کرد.

نهاد طبقه‌بندی مرحله‌ای امنیت غذایی یکپارچه (آی‌پی‌سی) وضعیت را به «مرحله پنجم» ارتقا داد که بالاترین و وخیم‌ترین درجه در مقیاس ناامنی حاد غذایی است.

در گزارش این نهاد آمده است که بیش از ۵۰۰ هزار نفر در نوار غزه با «گرسنگی، بی‌خانمانی و مرگ» روبه‌رو هستند، و طبق گزارشی از سازمان ملل در ماه ژوئیه، بیش از یک‌سوم جمعیت غزه (۳۹ درصد) «چندین روز را بدون خوردن غذا پشت سر می‌گذارند». خبرنگاران نیز از این گرسنگی شدید در امان نیستند.

احمد جلال، خبرنگار مستقل، می‌گوید: «یک فنجان قهوه که با نخود آسیاب‌شده ترکیب شده، یا یک لیوان چای تلخ، شاید تنها چیزی باشد که در کل یک روز کاری بتوانی مصرف کنی.»

او به بی‌بی‌سی گفت: «بسیاری از روزها، از شدت گرسنگی دچار سردردهای شدید و خستگی مفرط می‌شویم و حتی قادر به راه رفتن هم نیستیم. اما همچنان به کار ادامه می‌دهیم، مسافت‌های طولانی را طی می‌کنیم تا اخبار را پوشش دهیم، تجهیزاتمان را شارژ کنیم، یا اینترنت پیدا کنیم تا اتفاقات غزه را به بیرون منتقل کنیم.»

احمد جلال تاکنون بارها همراه با خانواده‌اش آواره شده، اما هر بار هم‌زمان با تلاش برای یافتن سرپناه، آب و غذا برای خانواده‌اش، به کار خبری خود ادامه داده است.

پسر احمد نیاز به عمل جراحی دارد، اما شرایط جنگی در غزه، امکان درمان را از او گرفته است. احمد می‌گوید فکر کردن به پسرش و احساس ناتوانی در کمک به او، پوشش خبری او از درد و ناامیدی کودکان غزه را دردناک‌تر اما در عین حال واقعی‌تر می‌‌کند.

«ما هم‌زمان بخشی از خود خبر و گزارشگر آن می‌شویم و شاید همین موضوع انگیزه‌ای است برای اینکه بتوانیم وقایع را صادقانه‌تر روایت کنیم.»

«وقتی خبر کشته شدن همکاران خبرنگارم را گزارش می‌کنم، قلبم به درد می‌آید و ذهنم به من می‌گوید که شاید نفر بعدی خودم باشم... این درد از درون مرا می‌سوزاند، اما آن را از دوربین پنهان می‌کنم و به کارم ادامه می‌دهم.»

«احساس خفگی می‌کنم، خسته‌ام، گرسنه‌ام، فرسوده‌ام، ترسیده‌ام و حتی نمی‌توانم لحظه‌ای استراحت کنم.»

«توان ابراز احساسات خود را از دست داده‌ایم»

غاده الکرد می‌گوید در طول نزدیک به دو سال پوشش اخبار مربوط به مرگ و گرسنگی که در میان مردم شهرش گسترش یافته، نتوانسته احساساتش را ابراز کند.

غاده به بی‌بی‌سی می‌گوید: «ما زمانی برای فکر کردن به احساسات‌ خودمان نداریم. در طول این جنگ، توانایی بیان عواطف‌مان را از دست داده‌ایم. ما دائما در وضعیت شوک هستیم. شاید پس از پایان جنگ، دوباره بتوانیم احساساتمان را باز بیابیم.»

غاده می‌گوید تا آن روز همچنان ترسش برای دو دخترش و اندوه‌اش برای برادر و خانواده‌اش را در خود نگه می‌دارد، خانواده‌ای که پیکرهایشان از آغاز جنگ تا الان زیر آوار در منطقه نظامی باقی مانده‌اند.

«جنگ، روان و شخصیت ما را دگرگون کرده است. ما به دورانی طولانی از التیام نیاز خواهیم داشت تا بتوانیم به آنچه پیش از ۷ اکتبر ۲۰۲۳ بودیم برگردیم.»

کشور، از جمله بریتانیا، فرانسه، آلمان، استرالیا و ژاپن، از بیانیه‌ای حمایت کرده‌اند که از اسرائیل می‌خواهد امکان دسترسی فوری رسانه‌های مستقل خارجی به غزه را فراهم کند.

این بیانیه که از سوی «ائتلاف آزادی رسانه» منتشر شده - گروهی بین‌دولتی که از حقوق و امنیت خبرنگاران در سطح جهانی دفاع می‌کند - حملات به خبرنگاران را محکوم کرده و تصریح می‌کند که افرادی که در غزه فعالیت رسانه‌ای دارند باید مورد حمایت و حفاظت قرار گیرند.

عامر سلطان، عکاس خبری در غزه، در تهیه این گزارش همکاری داشته است.