در حالی‌که سه کشور اروپایی (انگلیس، فرانسه و آلمان) تصمیم گرفته‌اند روند بازگرداندن تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران را از شامگاه پنج‌شنبه آغاز کنند، مقامات جمهوری اسلامی در چند ساعت باقی‌مانده، هشدار دادند که در صورت فعال شدن «مکانیسم ماشه» همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مختل و بی‌معنی خواهد شد.
این در حالی است که دو دیپلمات اروپایی روز پنج‌شنبه به خبرگزاری رویترز گفتند که شامگاه پنج‌شنبه بریتانیا، فرانسه و آلمان طی نامه‌ای به شورای امنیت، به صورت رسمی روند بازگرداندن تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران را آغاز خواهند کرد.
در واکنش، محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی جمهوری اسلامی، روز پنج‌شنبه اعلام کرد که کشورش برنامه هسته‌ای را مطابق نیازهای علمی و توسعه‌ای ادامه خواهد داد و همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تنها در چارچوب قانونی خواهد بود که مجلس شورای اسلامی تصویب کرده است. او همچنین گفت که تصمیم نهایی درباره ورود بازرسان آژانس به ایران بر عهده شورای عالی امنیت ملی است.
کاظم غریب‌آبادی، معاون وزیر خارجه، نیز در گفت‌وگویی با صدا و سیمای جمهوری اسلامی چنین گفت:
«غیرمنطقی است که اگر تحریم‌های سازمان ملل بازگردانده شوند، ایران همچنان با آژانس همکاری کند. ما به اروپایی‌ها گفته‌ایم که اگر این اتفاق رخ دهد، مسیری که برای همکاری باز کرده بودیم به‌طور کامل آسیب خواهد دید و احتمالا متوقف می‌شود.»
غریب‌آبادی هشدار داد که با فعال شدن مکانیسم ماشه، اروپا «عملا خود را از عرصه دیپلماسی با ایران کنار خواهد کشید» و تهران تنها در چارچوب شورای امنیت حاضر به گفت‌وگو خواهد بود.
پیش از این هم اسماعیل کوثری، سردار سپاه و عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی تهدید کرده بود که اگر کشورهای اروپایی مکانیسم ماشه را فعال کنند، گزینه خروج از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای «ان‌پی‌تی» در دستور کار جمهوری اسلامی قرار خواهد گرفت.
این سه کشور اروپایی عضو برجام در روزهای گذشته مذاکراتی با مجید تخت‌روانچی، معاون وزیر خارجه و دیگر مقامات جمهوری اسلامی در ژنو داشتند، اما به گفته منابع دیپلماتیک، تهران تعهدات ملموس و کافی برای کاهش سطح غنی‌سازی یا بازگشت به همکاری کامل با آژانس ارائه نکرد.
بر اساس روند اجرایی مکانیسم ماشه، بازگرداندن تحریم‌ها ۳۰ روز طول خواهد کشید و در صورت نهایی شدن، تمامی محدودیت‌های مالی، بانکی، دفاعی و نفتی که در چارچوب برجام در سال ۲۰۱۵ تعلیق شده بود، مجددا برقرار می‌شود.
به گفته منابع غربی، اروپایی‌ها حتی پیشنهاد داده بودند که اجرای مکانیسم ماشه تا شش ماه به تعویق بیفتد، به شرط آنکه جمهوری اسلامی به بازرسی‌های کامل آژانس تن دهد و درباره ذخایر اورانیوم غنی‌شده خود شفاف‌سازی کند؛ ذخایری که پس از حملات آمریکا و اسرائیل به تاسیسات هسته‌ای ایران در خرداد گذشته، وضعیت کنونی و سرنوشتشان دیگر به‌طور مستقل توسط آژانس راستی‌آزمایی نشده‌اند.
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، هفته جاری بازگشت بازرسان این نهاد به ایران را تایید کرد اما تاکید داشت که هنوز چارچوب همکاری جدید به‌طور نهایی روشن نشده است. به گفته او، سرنوشت ذخایر اورانیوم ۶۰ درصد غنی‌شده جمهوری اسلامی، نگرانی‌های جدی ایجاد کرده است.
آژانس برآورد کرده بود که ایران پیش از حملات اسرائیل در ۱۳ ژوئن، مواد کافی برای تولید دست‌کم شش بمب اتمی بالقوه در اختیار داشت؛ هرچند تأکید کرده شواهدی از یک پروژه تسلیحاتی منسجم وجود ندارد.
نگرانی از سرنوشت ذخایر اورانیوم ۶۰ درصد غنی‌شده جمهوری اسلامی پس از بمباران تاسیسات هسته‌ای فردو، نطنز و اصفهان در ۲۶ خرداد (۱۶ ژوئن) توسط آمریکا و اسرائیل به اوج رسید. تصاویر ماهواره‌ای منتشرشده از مرکز فناوری هسته‌ای اصفهان خسارت جدی به برخی ساختمان‌ها را نشان می‌داد.
